Goede zorg proef je

Bij Daily Fresh Food werken we vanuit de overtuiging dat gezond eten lekker moet zijn, en lekker eten gezond. Gezond én lekker, dat noemen we goed eten. En echt goed eten is essentieel voor preventie, herstel en een gezonde leefstijl. Toch blijkt gezond en goed eten een bijzondere uitdaging te zijn binnen de zorg.

Goede Zorg Proef Je is een programma van Stichting Alliantie Voeding in de Zorg, het landelijke expertisecentrum van voeding in de zorg. Binnen dit programma worden ziekenhuizen en zorginstellingen ondersteund in de transitie naar een gezonder en duurzamer voedingsaanbod voor patiënten, medewerkers en bezoekers. We gaan in gesprek met Iris de Koning (Projectcoördinator Goede Zorg Proef Je) over het programma, de implementatie en de rol van de toeleverancier.

Kunnen je je kort voorstellen?

“Ik ben Iris de Koning, 31 jaar en heb een bachelor Gezondheid en Maatschappij en een master in Voeding en Gezondheid afgerond aan de Wageningen Universiteit. Vanuit mijn interesse in het menselijk lichaam en voeding stuurde ik in 2022 een open sollicitatie naar de Alliantie Voeding in de Zorg. Er bleek een positie vacant bij Ziekenhuis Gelderse Vallei waar ik vervolgens startte als projectmedewerker Gezonde Eetomgeving. Daar kwam al snel het projectcoördinatorschap van Goede Zorg Proef Je bij. Het is ontzettend leuk om enerzijds binnen het ziekenhuis werkzaam te zijn en daarnaast overkoepelend werk te verrichten voor alle andere ziekenhuizen.”

Wat houdt het programma Goede Zorg Proef Je in?

Iris: “Bij de meeste zorgmedewerkers zijn het Nationaal Preventieakkoord en de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 inmiddels bekende begrippen. Binnen Goede Zorg Proef Je geven wij concreet invulling aan het Nationaal Preventieakkoord. Duurzaamheid is daarbij volledig geïntegreerd in ons programma.

We richten ons op zowel ziekenhuizen als zorginstellingen, waarbij ik zelf verantwoordelijk ben voor de ziekenhuizen. Iedereen die direct betrokken is bij het voedingsaanbod, is welkom in ons lerend netwerk. Denk aan facilitair manager, hoofd voeding, diëtist en kok. Wij ondersteunen hen in de transitie naar een gezond voedingsaanbod door het organiseren van bijeenkomsten waarin kennis en ervaringen met elkaar worden gedeeld, het maken van factsheets, en het organiseren van inspiratiesessies.”

Hoe krijg je iedereen mee?

Iris: “Eind 2020 hebben 11 Voorhoede ziekenhuizen een Intentieverklaring van ons getekend om de doelstellingen uit het Preventieakkoord vervroegd te halen. Hun goede voorbeeld en successen hebben ertoe geleid dat de groep inmiddels is uitgegroeid tot 63 van de 70 ziekenhuisorganisaties. Ook hebben zich 34 zorginstellingen aangesloten.

We hebben samen met kennisexperts en het werkveld criteria opgesteld voor gezonde en duurzame voeding. De organisaties met bestuurlijk commitment worden hierop gemonitord. Sinds de start van het programma zien we een enorme verbetering.”

Hoe gaan jullie om met de verschillende behoeftes en gewoontes?

Iris: “Elke doelgroep heeft weer zijn eigen aandachtspunten. Allereerst zijn er grote verschillen tussen ziekenhuizen en zorginstellingen, waardoor ze beide hun eigen lerend netwerk hebben. Maar ook binnen deze twee groepen zijn er grote verschillen. Zo ligt bij de ouderenzorg bijvoorbeeld een grotere focus op ondervoeding, kauw- en slikproblemen en kwaliteit van leven. Bij een GGZ instelling ligt het accent juist meer op een gezonde leefstijl. Binnen de norm van Goede Zorg Proef Je proberen we aan de uiteenlopende behoeftes tegemoet te komen en een stuk maatwerk te leveren.

Gezonde Zorg Proef Je gaat over verleiden en niet over afpakken. Gezonde voeding kan immers ook heel lekker zijn. Wij adviseren patiënten en cliënten vooral ook het gezonde alternatief te laten proeven. We hebben medewerkers nodig als ambassadeur voor gezonde en duurzame voeding. Daarom is één van onze criteria dat er aandacht is voor de kennis en voedselvaardigheden van de voedingsassistenten.”

Wat houdt een gezond en duurzaam voedingsaanbod in?

Iris: “Voor patiënten vormen de Richtlijnen goede voeding 2015 en de Kritische Succesfactoren van het Kenniscentrum Ondervoeding de basis. Daarnaast kunnen er aanpassingen op maat nodig zijn om te voorzien in de energie- en eiwitbehoefte vanwege ziekte, herstel of risico op ondervoeding. Voor medewerkers en bezoekers baseren we ons op de Richtlijn Eetomgevingen van het Voedingscentrum. Het belangrijkste hierbij is dat het gaat om het verleiden, niet het opleggen. Uiteindelijk streven we naar 80% betere keuze.

Daarnaast streven we volgens de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 naar een verhouding van 60/40% plantaardige/dierlijke eiwitten voor medewerkers en bezoekers. Voor patiënten onderzoeken we wat medisch verantwoord is. We merken namelijk dat het lastig is om met plantaardige eiwitten de energie- en eiwitnorm te halen. Je kunt dan bijvoorbeeld inzetten op het combineren van producten.”
“Door meer plantaardige eiwitten in te zetten, brengen we de CO2-uitstoot aanzienlijk omlaag. Mocht de eiwitnorm daarmee echter niet behaald worden, adviseren we de milieuwinst te boeken door binnen dierlijke producten te switchen van bijvoorbeeld rund naar kip of eieren.”

Hoe wordt het tegengaan van voedselverspilling aangepakt?

Iris: “Het begint met het in kaart brengen van de verspilling. Hoeveel wordt er weggegooid en bij welk proces in de organisatie. Vervolgens kan er worden gekeken naar mogelijke oplossingen zoals het aanpassen van de omvang van de porties, het beter voorspellen van het aantal patiënten/cliënten en het geven van een tweede leven aan restjes. Van het maken van soepen tot bijvoorbeeld croutons van broodresten.”

Waarom zou ik me als zorginstelling moeten aansluiten?

Iris: “Ons lerend netwerk bestaat uit mensen die direct betrokken zijn bij het voedingsaanbod. Van teamleiders en koks tot diëtisten, alle expertises zijn vertegenwoordigd. We ontmoeten elkaar voornamelijk online. In onze digitale bijeenkomsten krijg je veel kennis in weinig tijd. Ook nemen we tijdens onze inspiratiesessies een kijkje bij elkaar in de keuken.

Het netwerk, alle informatie en documenten delen we via kennisnet, tevens een plek waar je collega’s vragen kunt stellen. En we monitoren de progressie die geboekt wordt bij degenen die de Intentieverklaring hebben getekend.”

Praktische tips van Iris

1. Stel met een interdisciplinair team een voedingsadvies samen dat je laat accorderen door het bestuur. Draagvlak is immers essentieel.


2. Doe een nulmeting en maak inzichtelijk waar je staat. Op onze website vind je daarvoor een monitoringsdocument en een checklist Richtlijn eetomgevingen.


3. Pluk het laaghangend fruit: Stap over op volkoren brood, bereid het soep met minder zout en bied vers fruit water aan.


4. Zet nudging technieken in: Maak alleen reclame voor gezonde producten, bedenk aantrekkelijke namen voor gezonde en duurzame producten. Noem het niet vega, vegan of duurzaam, maar benoem juist de positieve aspecten zoals herkomst, smaak, en look & feel.


5. Vervang snacks in de automaat met gezonde producten.

Tot slot

Naar een gezond en duurzaam voedingsaanbod in ziekenhuizen en zorginstellingen: voor patiënt, medewerker én bezoeker. Het is een opgave waarvoor we allemaal aan de lat staan. Van producent tot eindgebruiker. Door slim kennis en ervaring te delen, lef te tonen door het experiment aan te gaan, maken we samen het eten en drinken binnen de zorg gezonder en verantwoorder zonder in te boeten op smaak. Goede zorg proef je.